Паны сюды з'язджацца сталi.
Ўсе леснiкi былi ўжо ў зборы,
У лепшым стражнiцкiм уборы:
У новых куртках са шнурамi,
А на грудзiнах са знакамi,
На шапках "R" было з каронай,
Каўнер стаячы i зялёны.
Яны па два, па тры стаялi
Каля паркана i чакалi,
Пакуль куды iх не паклiчуць,
Стаяць i пану рая жычуць,
Збавення вечнага жадаюць,
Гавораць цiхенька, ўздыхаюць.
Паслухаць збоку iх - здавалась,
Што ўсе яны пасiрацелi,
А што на сэрцы яны мелi,
То тое ў сэрцы i асталась.
Ды толькi мушу я прызнацца:
Як пачынала ўжо змяркацца
I пана з плачам пахавалi,
Ўсе леснiкi пiлi, гулялi,
А потым сталi барукацца.
Амброжык Кубел разгуляўся,
Са ўсiмi шчыра цалаваўся,
I кварту трэцюю ўжо ставiў,
I ўсёю выпiўкаю правiў.
- Браткi! Гуляйма! Калi свята,
Дык трэба выпiць хоць багата!
Крычаў Амброжык. - Сцеражыся!
Кiўнуў ён носам на Мiхася,
I чарка ёмка паднялася.
- Эй, цётка Хрума! ўраз з'явiся!
Вайшла i Хрума ў старым чэпку.
- Здарова, цётка! як ты крэпка?
- От! - кажа Хрума i смяецца,
Такою добраю здаецца,
Што наш Амброжык увесь тае
I Хруму маткай называе.
- Ах, пан Амброжык! нашто жарты?
- Галубка-мама! стаў дзве кварты!
Ўсе ажылi i разышлiся.
Такiя мовы палiлiся,
I пахвальба пайшла такая!
- Падаць мне Тэша! - Лось гукае.
Я разарву яго вантробы,
Бо свет гарыць з яго, хваробы!
Падайце: вырву яму вусы
За ўсе даносы, за падкусы!
Абрыцкi-Тэш быў-такi з нюхам,
Ад Хрумы зызнуў адным духам.
Быў позны час, як "цётку" Хруму
З вясёлым шоламам i ў тлуму
Лясная стража пакiдала.
Ў яе вачах зямля скакала
I месяца блiскучы крайчык
Па небе пстрыкаў, як той зайчык.
Счакаўшы трохi, разышлiся,
I песнi зараз паняслiся
То тут, то там i лес будзiлi,
Як бы ваўкi там галасiлi.
"Ой, пайду дадому,
Не скажу нiкому.
Ды зарэжу ката,
Бо наш кот - сiрата!"
Спяваў Амброжык за балотам,
А Пальчык сыпаў як бы шротам:
"Будзе мяне жонка бiць,
Няма каму баранiць!"
Мiхал спяваў баском спавагу,
Як бы каваў ён словы шлягай:
"Добра мера, хоць без грошай,
Абы празнiчак харошы!"
IX. НОВЫ ЛЯСНIЧЫ
Якраз на самым рассвiтаннi
Мiхал вярнуўся з пахавання;
Вайшоў у хату, распрануўся,
Зяхнуў i смачна пацягнуўся,
Бо цэлы дзень праталачыўся
I, ноч не спаўшы, утамiўся;
I цела соладка нейк ныла,
Ўсё адпачыць яго хiлiла,
I жонка тут не прыставала,
Пра сёе-тое распытала,
Ўздыхнула раз, другi па пану.
- Ну, спi, а я хiба ўжо ўстану.
I мацi стала адзявацца,
Каб за работу тую брацца;
Пайшла каровак падаiла
I бульбу свiнням перамыла.
Тым часам сонейка з-за лесу
Зняло цямраную завесу.
Праменнi, стрэлы залатыя,
Макушы лесу прабiваюць
I блескам-ззяннем высцiлаюць
Нябёсаў багны патайныя.
Ў чародах светаў незлiчоных,
Нерасчытаных, неадмкнёных,
Людскi наш лёс - былiнка поля,
Пылок нязначны - наша доля,
А нашы радасцi i слёзы,
Надзеi светлыя, пагрозы
I ўсё, чым жыцце нас вiтае,
Яно адзначнасцi не мае
У звязку гэтых светаў божых,
Таемных, страшных i прыгожых;
I жыцце пэўнаю ступою
Iдзе, не ведае спакою,
Людскiх пакутаў не адзначыць,
I страты iх яно не бачыць.
- Эй, хлопцы, хлопчыкi! Ўставайце!
Кароў на пашу выганяйце!
Даўно пара ўжо пасвiць статка!
Алеся, Ўладзю будзiць матка,
А хлопцы толькi ўзварухнулiсь
I на другi бок павярнулiсь.
Тут мацi трошкi пастаяла
I галавою пакiвала:
- Шкада будзiць - ох, сон салодкi!
Няхай паспяць яшчэ блазноткi.
Пагукваў дзядзька ўжо на полi
I ткаў сахою кросны-ролi,
Ды пырнiк так укаранiўся,
Што дзядзька з конiкам тамiўся,
I сошку часта ён спыняе
I пырнiк дзiкi вытрасае.
- Ну ж i балота! вось атрута,
То не работа мне - пакута:
Ступiў два крокi i спыняйся
Ды з гэтай пырнiцай змагайся.
I як яны тут, лiха долi,
З сахой хадзiлi ў гэтым полi?
Як тут расло, на мiласць Бога,
Калi ў зямлю не ўб'еш нарога?
Дзве баразны прайшоў - конь змогся.
Ну i народ, каб ён апрогся!
Так запусцiць зямлю нядбала?
Не гаспадар быў, а завала!
Антось стаiць, штось разважае
I хмурна поле аглядае,
А потым раптам схамянуўся,
Зiрнуў на сонца, ў двор рвануўся.
- Хiба каровы яшчэ дома?!
Спаткаўшы Ганну, ён пытае,
Iдзе ў гумно i хлопцаў лае:
- Вы што зашылiся ў салому?
Ўставайце зараз, гультаiны!
Прайшло, лiчы, ўжо дзве гадзiны,
Як сонца ў небе засвяцiла,
Яны ж... хоць ты ўсадзi iм шыла!..
Ўставайце жыва, а то ўскочу,
Устаць вас борзда заахвочу!
Ўсхапiлiсь хлопцы i прыселi,
Ўстаюць з нагрэтае пасцелi
I лапцi зараз абуваюць.
За браму хлопцаў выпраўляюць.
Вось мацi з хаткi выбягае,
Алесю торбу даручае,
А ў торбе хлеб i, пэўна, сала,
I весялей шмат хлопцам стала.
Калi ўжо сонейка прыгрэла,
Антось на полi кончыў дзела
I выпраг конiка сiвога,
Свайго памочнiка старога.
Сiвак з вялiкiм здаваленнем
Прайшоўся вольна загуменнем
I, баючыся ашукацца,
Раллю панюхаў, стаў качацца
З такiм засосам i ахвотай,
Бакi намуляўшы работай.
Антось глядзеў i пацяшаўся
I цiха сам сабе смяяўся.
Ў двары, дзе колiсь была хата,
Цяпер работа йшла заўзята,
I цесляры ўжо зруб канчалi,
Гiрш з Моўшам дошкi пiлавалi;
Нiяк не знойдуць яны скутку
I ўвесь дзень сварацца за дудку.
Ну, гэта сварка iм не шкодзiць,
Антось са смехам адыходзiць,
Пад вусам смех яшчэ хавае,
Iдзе, Мiхася сустрачае.
Мiхась ужо крыху праспаўся,
Ў абход сягоння не збiраўся.
Другiя думкi i настроi
Ўсё не даюць яму спакою:
За кiм ляснiцтва астанецца?
Адкуль i хто сюды прыпрэцца,
Пасаду вольную заступiць?
Карцiць пытанне гэта, рупiць.
Антось з Мiхалам на сняданнi
Даюць адказы на пытаннi
I кандыдатаў разбiраюць,
Адных пахваляць, тых палаюць.
- Вось каб Галонскi тут астаўся!
За iм бы, брат, палюдскаваўся:
Такi прасцяк, не надзiманы,
Ляснiчы вельмi б пажаданы.
- Ды гэта так! - Мiхал ўздыхае.
Але заручкi ён не мае:
Яго паны не падтрымаюць,
Бо на прымеце iншых маюць.
Такога вышукаюць струпа
